KUNST & CULTUUR 3-DAAGSE; 2, 3 en 4 september 2022
Doorgaans weten kunstenaars tot de verbeelding te spreken. Ze gidsen ons door onzekere tijden, geven ons leven betekenis en kleur, en zien in problemen en tegenslagen vooral onvermoede kansen en mogelijkheden. Maar die vaardigheid betekent niet dat de weerbaarheid van makers, kunstenaars en al die mensen in de culturele sector, onbegrensd is. Creativiteit borrelt niet vanzelf en onbeperkt in hen op en is bovendien geen oplossing voor alle problemen. Nu vanwege de corona pandemie andermaal producties, voorstellingen en evenementen moeten worden afgelast, is dat niet alleen een financiële strop, maar ook zeker een mentale dreun die hen in onzekerheid achterlaat. Want hoe creatief en inventief ook, uiteindelijk heeft ook een kunstenaar perspectief nodig.
Tijdens de eerste lockdown’s toonde de culturele sector zich vitaal en weerbaar. Terwijl de samenleving in zijn voegen kraakte, vonden musici, dansers, acteurs en schrijvers – en niet te vergeten iedereen achter de schermen – volop alternatieve wegen om de samenleving te voorzien van momenten van verwondering en ontroering. Veel online, maar evengoed op de stoep, in het park of desnoods vanaf een hoogwerker.
Nieuwe samenwerkingsvormen brachten nieuwe inspiratie en nieuwe toepassingen. Korte tijd was creativiteit “hot” en mocht er meer buiten de lijntjes gekleurd worden. Podia, theaters en culturele centra namen vervolgens, toen de maatregelen enigszins versoepeld werden, genoegen met half gevulde zalen. Alles om het bezoeken en beoefenen van kunst en cultuur, als bron van schoonheid, plezier en zingeving, overeind te houden.
Maar inmiddels is de rek er grotendeels uit. De vele initiatieven en alternatieven, hoe verrassend en vernieuwend vaak ook, waren vooral ad hoc gebeurtenissen. Met uitzondering van de ontwikkeling van het online aanbod, is verzuimd de beste of meest belovende daarvan te ondersteunen in hun doorontwikkeling. Steevast was er de overtuiging dat we corona onder controle zouden krijgen en we op korte termijn terug zouden keren naar normale omstandigheden. Maar nu dat perspectief uitblijft en alle ontwikkelde varianten om de culturele sector ook fysiek open te houden, andermaal geen of onvoldoende soelaas bieden, raakt dat direct de motivatie en inspiratie. Als we niet oppassen wringt corona zo alle creativiteit uit onze samenleving.
Creativiteit vraagt namelijk onderhoud. Het moet beoefend worden in een voortdurende interactie tussen de maker en publiek. Daar vindt de confrontatie plaats tussen verbeelding en realiteit. Ontnemen we de culturele sector de ruimte en de plek om zich te presenteren, dan tast dat het weefsel aan waarin we samen inspiratie en zingeving vinden, waarin we voortdurend met elkaar leren, creëren en uitproberen. De plek waar we de kunst verstaan om met elkaar van richting te veranderen. Precies waar we nu zo’n nood aan hebben.
Het is dus voor zowel de samenleving als de kunstenaar belangrijk dat er weer perspectief komt. Want nu de culturele sector weer open is, maar het risico blijft bestaan dat alles wat opgestart wordt met de volgende piek in de besmettingen weer wordt afgelast, berokkent dat uiteindelijk nog meer schade. We moeten een weg vinden naar een samenleving waar een ziekte als corona onderdeel van uitmaakt. Zoals we ook geleerd hebben met de griep te leven, die ooit ook miljoenen mensen het leven kostte. En we moeten voorbereid zijn om bij nieuwe uitbraken van een dergelijke pandemie sneller en beter te kunnen reageren.
Tijdens corona leerde de samenleving zich anders, veelal digitaal, te organiseren. Allerlei diensten kwamen online beschikbaar, zoals medische consulten. Concerten waren beschikbaar via livestreams, uitvaarten werden online bezocht. De kansen van deze digitalisering worden breed herkend. Deelnemers geven tegelijkertijd aan niet te verwachten dat de samenleving in de toekomst vrijwel volledig online blijft. Ze zien meer in mengvormen: deels online en deels fysiek. Oftewel een ‘Blended Samenleving” Geen enkele interactie kan uitsluitend digitaal. We hebben het gezien in het onderwijs. En veel mensen kunnen bovendien door de aard van het werk niet thuiswerken. On- en offline werken moeten elkaar niet vervangen, maar versterken.
Als de culturele sector zijn vitaliteit verliest en ook de kunstenaar vervalt in somberheid en eenzaamheid, ontbreekt het ons uiteindelijk aan het belangrijkste medicijn om de crisis te doorstaan: creativiteit.
Kortom ten dienste van haar uitvoerders en de consumenten van de cultuur maar ook voor de hele samenleving als geheel moeten nieuwe wegen worden gezocht en gevonden om de maatschappelijke belangrijke bijdrage van de cultuur ter plekke te krijgen. Juist de cultuur onderscheidt ons in de natuur.
